Σύνδρομο ιππουρίδας και μυελικού κώνου
Στον μέσο ενήλικα ο νωτιαίος μυελός τελειώνει με τον μυελικό κώνο μεταξύ του πρώτου και δεύτερου οσφυϊκού σπονδύλου. Από εκεί και κάτω υπάρχει ένα πλέγμα νευρικών ριζών το οποίο ονομάζεται ιππουρίδα γιατί μοιάζει με ουρά αλόγου. Αυτές οι νευρικές ρίζες αποτελούν τη σύνδεση του κεντρικού με το περιφερικό νευρικό σύστημα, είναι διατεταγμένες ανάλογα με το τμήμα του νωτιαίου μυελού από το οποίο προέρχονται και βρίσκονται στον υπαραχνοειδή χώρο μαζί με εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Η σκληρή μήνιγγα τελειώνει στο επίπεδο του δεύτερου ιερού σπονδύλου.
Σύνδρομο ιππουρίδας ονομάζεται το σύνολο των χαρακτηριστικών συμπτωμάτων που προκύπτουν από τη συμπίεση πολλαπλών οσφυϊκών και ιερών ριζών κάτω από το επίπεδο του μυελικού κώνου. Τα νεύρα της ιππουρίδας είναι ιδιαίτερα ευάλωτα γιατί έχουν ελάχιστα ανεπτυγμένο προστατευτικό επινεύριο σε σχέση με τα περιφερικά νεύρα. Επίσης η αυξημένη διαπερατότητα του μικροαγγειακού συστήματος της ιππουρίδας κάνει πιο εύκολο το σχηματισμό οιδήματος στις νευρικές ρίζες.
Τα συμπτώματα της ιππουριδικής συνδρομής περιλαμβάνουν πόνο στη μέση, ισχιαλγία, παραισθησία (μούδιασμα, κάψιμο, τρύπημα) στην περιοχή γύρω από το περίνεο, ορθοκυστικές διαταραχές (επίσχεση ούρων, ακράτεια) και απώλεια αίσθησης και κίνησης στα κάτω άκρα. Στο σύνδρομο ιππουρίδας η νευρολογική βλάβη μπορεί να είναι μη αναστρέψιμή και να χρειάζεται επείγουσα παρέμβαση.
Αιτίες ιππουριδικής συνδρομής
Οι πιο συχνές αιτίες που προκαλούν σύνδρομο ιππουρίδας είναι:
- Οσφυϊκή στένωση σε πολλαπλά επίπεδα.
- Κατάγμα της σπονδυλικής στήλης.
- Κήλη του πηκτοειδούς πυρήνα (2% με 6% των περιπτώσεων ιππουριδικής συνδρομής)
- Πρωτοπαθής νεοπλασία ή καρκινικές μεταστάσεις ( αστροκύτωμα, νευροϊνωμα, μηνιγγίωμα). Το 20% των όγκων του νωτιαίου μυελού επηρεάζουν την ιππουρίδα.
- Λοίμωξη ή απόστημα από φυματίωση, έρπη, κυτταρομεγαλοϊό, σύφιλη ή μηνιγγίτιδα.
- Επιπλοκή της ραχιαίας αναισθησίας λόγω του αναισθητικού
- Δισχιδής ράχη και σύνδρομο καθήλωσης τελικού νηματίου.
Σημείωση: Στους μισούς περίπου ασθενείς με σύνδρομο ιππουρίδας δεν βρίσκεται βλάβη στην μαγνητική τομογραφία. Η υπόθεση είναι ότι σε αυτές τις περιπτώσεις η αιτιολογία δεν είναι ανατομική αλλά λειτουργική και υπάρχει συσχέτιση με ψυχοσωματικά συμπτώματα.
Συνέπειες του συνδρόμου ιππουρίδας
Η νοσηρότητα και η θνητότητα στο σύνδρομο ιππουρίδας εξαρτώνται από το υποκείμενο νόσημα και η πρόγνωση είναι καλύτερη αν η κατάλληλη αντιμετώπιση γίνει νωρίς. Σε ορισμένους ασθενείς πρέπει να γίνει χειρουργική αποσυμπίεση αμέσως ενώ σε άλλους μπορούμε να περιμένουμε. Αν η θεραπεία καθυστερήσει η μυϊκή αδυναμία, η ακράτεια, η στυτική δυσλειτουργία και οι διαταραχές αισθητικότητας μπορεί να παραμείνουν. Οι ασθενείς με αμφωτερόπλευρη ισχιαλγία έχουν χειρότερη πρόγνωση από αυτούς με μονόπλευρη. Οι ασθενείς με πλήρη αναισθησία στην περιοχή του περινέου είναι πιο πιθανό να έχουν μόνιμη παράλυση της ουροδόχου κύστης.
Καλό εργαλείο πρόβλεψης είναι η κλίμακα βλάβης της Αμερικανικής εταιρίας τραύματος σπονδυλικής στήλης:
- ASIA A: Το 90% των ασθενών παραμένει ανίκανο για λειτουργική κίνηση (60 μέτρα βάδισμα)
- ASIA B: Το 72% των ασθενών παραμένει ανίκανο για λειτουργική κίνηση
- ASIA C/D: Το 13% των ασθενών παραμένει ανίκανο για λειτουργική κίνηση ένα χρόνο μετά την κάκωση.
Διεθνή πρότυπα για τη νευρολογική ταξινόμηση της βλάβης νωτιαίου μυελού.
Συμπτώματα ιππουριδικής συνδρομής
Οι ασθενείς μπορεί να εμφανίζουν μεμονωμένα συμπτώματα συνδρόμου ιππουρίδας, μεμονωμένα συμπτώματα συνδρόμου μυελικού κώνου ή έναν συνδυασμό συμπτωμάτων. Το σύνδρομο ιππουρίδας εμφανίζει κυρίως συμπτώματα κατώτερου κινητικού νευρώνα ενώ το σύνδρομο μυελικού κώνου εμφανίζει ένα συνδυασμό συμπτωμάτων ανώτερου και κατώτερου κινητικού νευρώνα. Η χρονική εμφάνιση, η διάρκεια και ο συνδυασμός των συμπτωμάτων μπορεί να υποδείξουν πιθανές αιτιολογίες.
Συμπτώματα του συνδρόμου ιππουρίδας είναι:
- Πόνος χαμηλά στη μέση.
- Ισχιαλγία μονόπλευρη ή αμφωτερόπλευρη.
- Υπαισθησία ή αναισθησία στην περιοχή του περινέου και γύρω από αυτό.
- Διαταραχές του εντέρου και της ουροδόχου κύστης.
- Αδυναμία και μειωμένη αισθητικότητα στα κάτω άκρα.
- Μειωμένα ή απόντα αντανακλαστικά στα κάτω άκρα.
Ο πόνος στη πλάτη μπορεί να είναι τοπικός ή αντανακλαστικός (ριζιτικός). Ο τοπικός πόνος είναι ένας βαθύς πόνος λόγω φλεγμονής των μαλακών ιστών και των σπονδύλων. Ο ριζιτικός πόνος είναι οξύς σαν μαχαιριά από τη συμπίεση των ραχιαίων νευρικών ριζών και έχει κατανομή ανάλογα με το δερματοτόμιο που επηρεάζεται.
Ουρολογικά συμπτώματα της ιππουριδικής συνδρομής:
- Επίσχεση ούρων
- Καθυστέρηση έναρξης της ούρησης
- Μειωμένη αισθητικότητα στην ουρήθρα
- Ακράτεια ούρων από υπερπλήρωση
Μάθετε περισσότερα για τη νευρογενή κύστη
Συμπτώματα εντέρου στο σύνδρομο ιππουρίδας:
- Ακράτεια κοπράνων
- Δυσκοιλιότητα
- Μειωμένη αίσθηση και τόνος του σφιγκτήρα
Μάθετε περισσότερα για τη νευρογενή δυσκοιλιότητα και ακράτεια κοπράνων.
Εξετάσεις για σύνδρομο ιππουρίδας
Η απλή ακτινογραφία είναι απίθανο να βοηθήσει στη διάγνωση της ιππουριδικής συνδρομής αλλά μπορεί να είναι χρήσιμη στην περίπτωση τραυματικής κάκωσης, διάβρωσης οστού λόγω όγκου ή στην περίπτωση δισχιδούς ράχης.
Η απεικονιστική εξέταση εκλογής στις παθήσεις της ιππουρίδας και του μυελικού κώνου είναι η μαγνητική τομογραφία με τη χρήση γαδολίνιου σκιαγραφικού.
Άλλες χρήσιμες εξετάσεις είναι το ηλεκτρομυογράφημα, η μελέτη αγωγιμότητας νεύρων και τα σωματοαισθητικά προκλητά δυναμικά. Η εγεφαλονωτιαία παρακέντηση μπορεί να είναι χρήσιμη για τον αποκλεισμό φλεγμονής.
